Далай ван гариг ба Тритоны нууц: Сансрын шинэ нээлт

Сансар судлал нь хүмүүсийн сониуч зангилааг үргэлж өдөөж, шинэ нээлтүүдээр биднийг гайхшруулсаар байдаг. Өнөөдөр бид нарны аймгийн хамгийн хол оршдог гариг болох Далай ван (Neptune) ба түүний гайхамшигт дагуул Тритоны тухай сонирхолтой баримтуудыг хүргэж байна. Сансрын "Хаббл" телескопоор хийсэн сүүлийн үеийн ажиглалтууд энэхүү гариг ба түүний дагуулын тухай шинэ мэдээлэл олж, эрдэмтэнд гайхшруулсан юм.

Далай ван гариг: Сансрын хөх эзэн

Далай ван гариг нь нарны аймгийн найм дахь гариг бөгөөд нарнаас дунджаар 4.5 тэрбум км зайд оршдог. Энэ нь маш хүйтэн, хийн том гариг (gas giant) бөгөөд үндсэндээ устөрөгч, гели, бага хэмжээний метан хийгээс бүрддэг. Метан хий нь түүний гайхалтай хөх өнгийг өгдөг. Далайн ван гариг нь маш хүчтэй салхитай бөгөөд заримдаа 2,000 км/ц хүртэл хурдтай салхитай байдаг. Энэ нь дэлхий дээрх хамгийн хүчтэй хар салхинаас бараг 10 дахин хурдан юм.

Тритон: Далайн ван гаригийн гайхамшигт дагуул

Далай ван гариг нь 14 дагуултай бөгөөд хамгийн том нь Тритон юм. Тритон нь нарны аймгийн хамгийн сонирхолтой биетүүдийн нэг бөгөөд өөрийн гэсэн онцлогтой. Хаббл телескопын сүүлийн ажиглалтаар Тритоны гадаргуу дээр галт уулсын идэвхтэй үйл ажиллагаа илэрсэн байна. Энэ нь Тритоныг нарны аймгийн хамгийн идэвхтэй геологийн үйл явцтай биетүүдийн нэг болгож байна.

Тритоны гадаргуу нь азотын мөсөн бүрхүүлээр хучигдсан бөгөөд түүний доор шингэн ус байж болох таамаглал дэвшүүлдэг. Энэ нь Тритоныг амьдралын шинж тэмдэг хайхад сонирхолтой газар болгодог. Түүнчлэн, Тритон нь Далайн ван гаригийн эргэн тойронд урвуу чиглэлд эргэдэг цорын ганц дагуул юм. Энэ нь Тритон өмнө нь бие даасан гариг байсан боловс Далайн ван гаригийн татах хүчний нөлөөгөөр дагуул болсон гэсэн таамаглал дэвшүүлдэг.

Ирээдүйн сансрын хөтөлбөрүүд

Далай ван гариг ба Тритоны тухай мэдлэгээ тэлэх зорилгоор NASA болон бусад сансрын агентлагууд шинэ хөтөлбөрүүдийг боловсруулж байна. Тэдгээрийн нэг нь "Тритон Эксплорер" хөтөлбөр юм. Энэхүү хөтөлбөр нь 2030-аад оны үед хэрэгжүүлэхээр төлөвлөгдсөн бөгөөд Тритоны гадаргуу, агаар мандал, дотоод бүтцийг нарийвчлан судлах зорилготой юм. Энэ нь Тритоны нууцлаг галт уулсууд, шингэн усны байгаль эсэх, түүний геологийн идэвхжил зэрэг асуултуудад хариулт олоход тусална.

Сонирхолтой баримтууд:

• Далай ван гариг нь дэлхийгээс 17 дахин том бөгөөд нарны эргэн тойронд нэг удаа эргэхэд 165 дэлхийн жил шаарддаг.
• Тритон нь нарны аймгийн хамгийн хүйтэн биетүүдийн нэг бөгөөд гадаргуугийн дундаж температур -235°C хүрдэг.
• Далай ван гариг нь 1846 онд математикийн тооцоогоор олдсон анхны гариг юм.

Дүгнэлт

Далай ван гариг ба түүний дагуул Тритон нь нарны аймгийн хамгийн нууцлаг, сонирхолтой биетүүдийн нэг юм. Тэдний тухай судалгаа нь бидэнд сансрын тухай ойлголтоо өргөжүүлэхээс гадна, амьдралын гарал, хувь заяаны талаарх асуултуудад хариулах боломжийг олгож байна. Ирээдүйд эдгээр гаригуудыг илүү нарийвчлан судлах нь сансар судлалын шинэ хуудсыг нээхэд тусална гэдэгт эргэлзээ байхгүй.